Werkverzuim onder personeel neemt alsmaar meer toe in Europese organisaties. De gevolgen daarvan in een bedrijf variëren van een verstoorde werking van de afdelingen tot verschuiving van de werkdruk naar collega’s en zelfs extra kosten om de afwezigen te vervangen. Werkverzuim is niet alleen een hr-probleem, maar heeft ook te maken met veiligheid op de werkvloer, management en de uitrusting van de werkruimten.
Hoe voorkom je verzuim op het werk?
Een duurzame werkplek
Wat zijn de belangrijkste oorzaken van werkverzuim?
Werkverzuim op de werkvloer is momenteel aan het stijgen binnen de Europese Unie en is nu hoger dan het verzuimpercentage dat in 2021 tijdens de coronacrisis werd geregistreerd1. Volgens een studie is het aantal werkongevallen met verzuim in de EU tussen 2007 en 2020 nochtans afgenomen2. De oorzaken van het toegenomen werkverzuim houden verband met die van de Great Resignation3, een grote ontslaggolf na de coronacrisis onder veel bedrijven in de Verenigde Staten en Europa.
Mensen die hun baan hadden opgezegd, waren op zoek naar een nieuwe levensstijl: niet alleen een beter evenwicht tussen werk en privéleven, maar ook een hoger loon om de inflatie het hoofd te bieden4. Van dat verschijnsel mag vandaag dan wel geen sprake meer zijn, kandidaten op de arbeidsmarkt (en dan vooral jongeren) hechten in hun zoektocht naar werk nog altijd het meeste belang aan welzijn op het werk. Medewerkers willen betekenis vinden in hun job. Ze hechten veel waarde aan de kwaliteit van de werkomstandigheden en de sfeer binnen het bedrijf.
Welke verschillende soorten werkverzuim zijn er?
Er zijn twee belangrijke soorten werkverzuim: werkverzuim dat verband houdt met persoonlijke redenen en werkverzuim dat met professionele redenen te maken heeft. Wat persoonlijke problemen betreft, kan de medewerker verplicht zijn om voor een kind of een zieke naaste te zorgen. De medewerker kan ook lijden aan een fysieke of mentale ziekte.
Er zijn twee verschillende soorten werkverzuim wegens professionele redenen. Geplande afwezigheden (betaalde vakantiedagen, opleiding, moederschapsrust ...) maken deel uit van de werking van het bedrijf. Aangezien die afwezigheden vooraf bekend zijn, kan het team zich organiseren om de afwezige werknemer te vervangen door voldoende tijd voor een overdracht te voorzien.
Onvoorziene werkonderbrekingen zijn daarentegen het grootste probleem, vooral bij herhaalde afwezigheden. Het kan gaan om werkongevallen zoals een val, een verwonding tijdens het gebruik van een machine of een verkeersongeval op weg naar het werk.Tussen 1998 en 2019 zijn werkongevallen in Europamet 32% gedaald. In sommige sectoren blijven echter meer werkongevallen voorkomen dan in andere: landbouw, industrie, bouw en transport5.
Beroepsziekten zijn ook een belangrijke oorzaak van werkverzuim.
Dit zijn de belangrijkste beroepsziekten:
Spier- en skeletaandoeningen
Stress en psychische aandoeningen
Beroepskanker
Huidaandoeningen
Ziekten gerelateerd aan blootstelling aan biologische stoffen
Een oorzaak die ten slotte moeilijk in te delen blijft, is verzuim zonder geldige reden. Ongewettigde afwezigheden kunnen onverwacht het gevolg zijn van een persoonlijke situatie zoals verminderde motivatie (stress, pesterijen, te grote werkdruk ...).
Hoe werkverzuim tegengaan?
Het eerste actiepunt om werkverzuim te verminderen richt zich op werkongevallen, beroepsziekten en welzijn op het werk. Het betreft de versterking van de aanpak van gezondheid en veiligheid op het werk. Risicobeheer vereist regelmatige evaluaties, bijwerking van het actieplan en training van de teams.
Het is ook essentieel om uit te gaan van indicatoren van welzijn op het werk en van verzuim en om ze regelmatig te verzamelen, om de evolutie over een bepaalde periode te begrijpen:
Verzuimpercentage
Aantal afwezigheden om persoonlijke redenen en om professionele redenen
Personeelsverloop
Aantal werkongevallen
Mentale gezondheid is een cruciaal aspect van gezondheid op het werk, omdat ze invloed heeft op de motivatie en dus op de prestaties van de medewerkers. Het gaat erom maatregelen te nemen om het welzijn op het werk te verbeteren. Dat begint met naar de teams luisteren om problemen en verbeterpunten te identificeren. Medewerkers die regelmatig afwezig zijn, kunnen hun behoeften tijdens het jaarlijkse evaluatiegesprek delen. Het kan zinvol zijn om de werktijden aan te passen of onbetaald verlof op te nemen.
De aanpak van het management moet voldoen aan de verwachtingen en behoeften van dit tijdperk. De manager moet begeleiden, motiveren en begripvol zijn. De bedrijfscultuur moet over het algemeen op een menselijke manier aan de medewerkers worden overgedragen door middel van interne communicatie. Op die manier kunnen ze zich aansluiten bij de waarden van het bedrijf en meer betekenis vinden in hun werk.
De invoering van thuiswerken kan ook helpen om een beter evenwicht tussen werk en privéleven tot stand te brengen. Volgens neurowetenschapper Gaëtan de Lavilléon stimuleert thuiswerken de motivatie, omdat het medewerkers meer autonomie biedt, “wat gepaard gaat met een grotere werktevredenheid en uiteindelijk tot betere prestaties leidt. Het gevoel van controle komt overeen met het vermogen om je omgeving te beïnvloeden, te veranderen of te transformeren. In een professionele context verwijst dat naar de mogelijkheid om je werkomgeving aan te passen zodat die voldoet aan je behoeften."
Ziekteverzuim voorkomen: ergonomie als essentieel aspect van welzijn op het werk
Ergonomie is essentieel voor welzijn en hangt af van de inrichting van de werkplek. Ergonomie kan niet alleen beroepsziekten voorkomen, maar ook personeel productiever maken doordat ze zich op het werk beter in hun vel voelen.
Een werkplek wordt als ergonomisch beschouwd als die het ontstaan van spanning voorkomt door een comfortabele werkhouding te ondersteunen en de toegang tot hulpmiddelen vergemakkelijkt, zodat het aantal benodigde bewegingen wordt beperkt. Ergonomie wordt ook toegepast in meubilair dat zich kan aanpassen aan de lichaamsbouw van de gebruiker, zoals tafels, bureaustoelen, werkplaatsstoelen en schermverhogers. Daarnaast omvat ergonomie de bredere werkomgeving, zoals voldoende verlichting en een aangename temperatuur om de werkomstandigheden en werksfeer te verbeteren.
Een ergonomische werkplek hangt samen met het beheersen van de risico’s op beroepsziekten, omdat daarmee wordt bijgedragen aan de preventie van spier- en skeletaandoeningen. Die aandoeningen treffen zowel fabrieks- als kantoormedewerkers.
1 Eurostat, Total absences from work by sex and age group - quarterly data, 2024
2 Eurostat, Persons reporting an accident at work resulting in time off work by period off, 2023
3 Great resignation = grote ontslaggolf
4 Euronews, No end in sight for the ‘Great Resignation’ as inflation pushes workers to seek better-paid jobs, 2022
5 OSHA Europees Agentschap voor veiligheid en gezondheid op het werk, Veiligheid en gezondheid op het werk in Europa: stand van zaken en trends 2023
